Yini i-ode

Yini i-ode

Yini i-ode

I-ode wuhlobo lokuqanjwa kwenkondlo olubonakala ngephimbo layo eliphakeme nesakhiwo esiyinkimbinkimbi, esihloselwe ukuphakamisa noma ukukhombisa indikimba ethile noma isihloko. Ngokomlando, ama-odes asetshenziswe njengendlela yokuveza ukuncoma, ukubonga noma ukuhlonipha abantu, izehlakalo, izinto noma imiqondo engabonakali, futhi bathole isikhala emasikweni athandwayo.

Leli fomu lokubhala linesiko elicebile elisukela e-Antiquity. Ngokuhamba kwesikhathi, njenganoma yiluphi olunye uhlobo lobuciko, Iguqukile, ivumelana nezitayela nezinjongo ezahlukene. Ngale migqa, sizobhekana nemvelaphi yayo, izici, ukuqaliswa kwesiko lama-Hispanic nokubaluleka enkathini yesimanje.

Umsuka we-ode

Igama elithi "ode" livela kwelesiGrikhi elithi "ᾠδή" - "oidē" - okusho ukuthi "ingoma." Ngakolunye uhlangothi, ama-odes okuqala athuthukiswa eGrisi lasendulo futhi ayehlobene eduze nomculo nokudansa. Phakathi kwamaphayona alolu hlobo, kungenzeka ukuthola izimbongi ezifana noPindar noSappho. I-Pindaric odes, ikakhulukazi, yayiklanyelwe ukuculwa ngokuhambisana nomculo.

Lezi zingcezu zazisetshenziselwa ukugubha abawinile beMidlalo yama-Olympic neminye imicimbi ebalulekile yabantu basendulo. Ngokwesibonelo, Ngokwesiko lamaGreki, i-ode yayivame ukuhlukaniswa izingxenye ezintathu eziyinhloko: i-stanza, i-antistrophe, ne-epode. Ukuhlukana kwabo bekuhlobene nokunyakaza kwamakhwaya ngesikhathi ecula.

Ukusebenzisa le nqubo kwengeze isici somzimba nesetiyetha enkondlweni. Kamuva, AmaRoma athatha leli culo futhi alivumelanisa nesitayela sawo, uHoracio ungomunye wezimbongi ezivelele kulo mkhakha.

Izici eziyinhloko ze-ode

Nakuba ifomu nesitayela sama-odes kuye kwahlukahluka ngokuhamba kwesikhathi namasiko ahlukene, Kunezici ezithile ezijwayelekile ezivame ukuba khona kuzo zonke:

iphimbo eliphakanyisiwe

Ama-odes Ngokuvamile banolimi oluphakeme kanye nombono onesizotha noma wokucabangisisa. Lokhu kungenxa yokuthi ngokuvamile zikhuluma ngezindikimba ezidlula zonke noma zibungaza izici ezifanele ukunconywa, ezifana nesibindi, ukuhlakanipha noma ukuziphatha okuhle.

isakhiwo esisemthethweni

Ama-odes amaningi e-classical anesakhiwo se-methodical, ngokuhlukana okucacile kube yizigaba ezivame ukulandela iphethini ethile yesigqi. Nokho, Ezinkondlweni zesimanje lesi sakhiwo singakhululeka, into ehlobene kakhulu nesimanje, isici esingazange sibe ngaphandle kokugxekwa.

Isihloko esithile

I-ode igxile esihlokweni esisodwa, okungaba umuntu, into, indawo, noma umbono ongacacile. Ngemva kokukhetha, Umbhali uyaqhubeka nokuhlola lesi sihloko ngemibono ehlukene, ngokuvamile esebenzisa izithombe ezicacile namathuluzi okukhuluma.

Ukuphakanyiswa

Njengoba sishilo ezigabeni ezedlule, i-ode ijwayele ukuphakamisa noma ukudumisa ingqikithi yayo, okuyinto eyehlukanisa kwezinye izinhlobo zezinkondlo ezingaba nendlela yokuhlolisisa noma yokucabangela.

Izinhlobo ze-ode

Phakathi nenkathi ngayinye yokuguqulwa komlando, i-ode ishintshiwe, ithola amafomu nezitayela ezihlukahlukene, okuyinto Zingahlukaniswa zibe izinhlobo ezintathu eziyinhloko:

I-Pindaric ode

Iqanjwe nge-Pindar, lolu hlobo lwe-ode luseduze kakhulu nezimpande zalo zesiGreki. Inesakhiwo esingunxantathu esihlanganisa i-stanza, i-antistrophe kanye ne-epode. Ngaphezu kwalokho, ama-Pindarics ajwayele ukuba yimikhosi futhi agxile ekugubheni imicimbi yomphakathi noma izibalo zamaqhawe. Ulimi lwakhe lunemininingwane futhi nesitayela sakhe sihlelekile kakhulu.

I-Horatian ode

UHorace, imbongi yaseRoma, wakha isitayela somuntu siqu nesibukisayo se-ode. Ngokungafani nama-Pindaric odes, Ama-Horatian ajwayelekile ngokwedlulele esakhiweni sawo futhi awalandeli ifomu le-triadic. Ngakolunye uhlangothi, lezi zindikimba ezikhuluma njengobungani, imvelo kanye nokufa, zisebenzisa ithoni yokuzindla kakhudlwana.

i-ode engavamile

Lolu hlobo lwe-ode lwathuthukiswa ezinkondlweni zesiNgisi kanye Ibonakala ngenkululeko yayo yesakhiwo. Izimbongi zesimanje, ezinjengoJohn Keats kanye noPercy Bysshe Shelley, zamukele lesi sitayela ukuze ziveze imizwelo ejulile nokuzindla ngaphandle kwemikhawulo esemthethweni yezindlela zakudala ezengeziwe.

Izibonelo ezifakiwe zama-Odes

Umlando Wezincwadi wembula iminikelo eminingana ku-ode yababhali abakhulu. Phakathi kwazo, Izimbongi eziningi zisebenzise leli fomu ukuze zenze imisebenzi ezokhumbuleka ngempela. Ezinye izibonelo zalokhu zihlanganisa:

"Ode ku-Grecian Urn" kaJohn Keats

Ucezu

III

O, amagatsha ajabule ongeke uwachithe

amaqabunga akho, noma ukuvalelisa entwasahlobo;

nomculi ojabule, ongakhathali,

idlala njalo izingoma ezintsha!

Uthando olujabulisayo! Okujabulisayo, uthando olujabulisayo!

Hlala ufudumele futhi usazokujabulela,

uhlale ulangazelela futhi umusha phakade:

ukuphefumula kude ngaphezu kwentshiseko yomuntu,

lokho kushiya inhliziyo idabukile futhi ikhathele,

ebunzini elinomkhuhlane nolimi olubunile.

IV

Ubani oza emhlatshelweni?

Kuliphi i-altare eliluhlaza, oh mfundisi ongaqondakali,

uyisa ithokazi lenkomo ezulwini,

Ngezinhlangothi zawo ezisasilika zihlotshiswe ngemiqhele yezimbali?

Iliphi idolobhana eliseduze nomfula noma ugu lolwandle,

noma yakhiwe ezintabeni, ngenqaba enokuthula;

Ingabe lishiywe lingenalutho kubantu balo, kulokhu kusa okunesihe?

Futhi, dolobhana, imigwaqo yakho kuze kube phakade

Bazothula kungasho nowodwa umphefumulo

ushiywe yini, akasoze abuye.

Le nkondlo ihlola ubuhle nokungafi kobuciko ngokucabangela i-urn yasendulo.

"Ode to the West Wind" kaPercy Bysshe Shelley

Ucezu

Oh, Wind West Wind, umoya we-Autumn,

wena, ubukhona bakho obungabonakali abafile bashiya

Basuke behamba njengemimoya ebalekela umthakathi.

ezixukwini eziwuhlupho, ophuzi, omnyama,

obomvu ophaphathekile futhi ogulayo; oh wena

ukuthi uholela embhedeni wayo omnyama wasebusika

embewini enamaphiko, lapho eyohlala ebanda futhi edangele;

yilowo nalowo njengesidumbu ethuneni lakhe;

kuze kuqhume udadewenu waseSpring

ukucaciswa kwawo emhlabeni ophuphayo nogcwalayo

(ethwele amahlumela athambile njengemihlambi edla emoyeni)

ngemibala egqamile kanye nephunga elimnandi lethafa negquma;

umoya wasendle, ohamba yonke indawo,

umbhubhisi nomvikeli, lalela, oh lalela!

Wena, emfudlaneni wakhe, phakathi kokuxokozela okukhulu kwezulu.

Amafu asodwa njengamaqabunga omhlaba abunile;

ukuzamazama kwamagatsha aphithene eZulwini nolwandle,

abamemezeli bemvula nombani; zihlakazekile

ngobuso obuluhlaza okwesibhakabhaka bamaza akho asemoyeni,

njengezinwele ezigqamile ekhanda

Yemaenad ethukuthele, kusukela ekugcineni emnyama

kusukela emkhathizwe kuya phezulu endaweni ephakemeyo,

ama-curls esiphepho esizayo; wena, dlala

lonyaka ebuhlungwini, kubo ngalobu busuku bokuvala

Kuyoba ithuna elikhulu,

udunyiswe ngamandla akho onke

yezihwamuko, okuzoqhuma kuyo umkhathi ominyene

imvula emnyama, umlilo nesichotho, oh lalela!

Umbhali usebenzisa umoya njengesingathekiso sokuvuselela nokuguqula amandla emvelo.

"Ode to Joy" nguFriedrich Schiller

Ucezu

Hhawu bangane, ziyekeni lezo zingoma ezinokhahlo!

Ake sicule amanye amnandi futhi

egcwele injabulo.

Injabulo yenjabulo!

Injabulo, inhlansi enhle yonkulunkulu

indodakazi ka-Elysium!

Sidakwe inkanuko siyangena,

unkulunkulukazi wasezulwini, endlini yakho engcwele!

Ukupela kwakho kuyahlangana futhi

lokho okwahlukaniswa yizwe,

bonke abantu baba ngabazalwane

lapho lapho uphiko lwakho oluthambile luhlala khona (…).

Lo msebenzi ubungaza ubumbano nobuzalwane bomuntu, futhi wangcwatshwa nguLudwig van Beethoven ku-Ninth Symphony yakhe.

"Umzimba Womphakathi" nguMariela Cordero

“Angihlali ezweni, ngiphila ngomzimba.”

ephukile

lokho kulele ngobumnene

emanxiweni amabi

futhi uphefumule intuthu yezinsuku ezishile.

Angihlali ezweni, ngiphila emzimbeni.

ngaphandle kwembali

ukuhlupheka

engavikelekile ezivumelwaneni

ukundindizela okungacimekiyo

yalokho okuphuliwe muva nje.

Angihlali ezweni, ngiphila emzimbeni.

echichima amathambo

uqeqeshiwe

njengemimese

ezihlasela abomele igazi

ngokumelene nalowo onesibindi

ukuqondisa

ukuphulula mawala

endaweni yayo ebhuqiwe.

lomzimba

indiva yonke into engekho

inxeba,

inxeba lihlala livulekile

kanye nezenzo ezisheshayo zokuzingela.

Angihlali ezweni, ngiphila emzimbeni.

wathunjwa

esidansa nesibhicongo

futhi ukhulelwe ngokuhlukumezeka kakhulu

kwamaphakethe

Wazi kuphela ukuzala ukufa.

Angihlali ezweni, ngihlala enhlanganweni yomphakathi.

ngokuncipha kanjalo

ukuthi izinyathelo zami ezilula zibuhlungu

futhi inzwabethi yethemba lami iyamhlupha.

Ngiyagoqa

endaweni yayo encane ethambile

torpid

ngokushaya kwenhliziyo okungajwayelekile

yobuhle bayo bangaphambili bezinganekwane

ngisadla

izinhlayiya zokushisa kwayo okuncane.

Ngiyagoqa

futhi ngithemba ukusa

sisimangaze ngobufakazi

ukuthi kokubili,

lomzimba engihlala kuwo kanye nami

sasinda

ngobusuku obude

emaphaketheni.”

"Umzimba womphakathi" uyingxenye yeqoqo lezinkondlo Ubusuku obude bamaphakethe (2023). Ngenxa yesakhiwo salo samahhala, leli culo lendaba yokuthi sonke siyikho lakhiwe ngaphakathi kwama-odes angajwayelekile.

I-ode ezincwadini ze-Hispanic

Esikweni lezincwadi olimini lwesiSpanishi, sithola nezibonelo ezivelele zama-odes. Izimbongi ezinjengoGarcilaso de la Vega kanye noFray Luis de León basebenzisa leli fomu lobunkondlo ukuveza imibono nemizwa yabo. Kamuva, U-Pablo Neruda uvuselele i-ode ezinkondlo zesimanje nge-"Elementary Odes" yakhe, lapho ephakamisa khona izinto zansuku zonke njengesinkwa, utamatisi kanye nenjabulo yokuphila.

Ukubaluleka kwe-ode

I-ode iwuhlobo lwenkondlo oluye lwamelana novivinyo lwesikhathi ngenxa yekhono layo lokuzivumelanisa nokuziphendukela kwemvelo. Nakuba umsuka walo usekelwe emikhosini nasemikhosini yaseGrisi lasendulo, Ingqikithi yayo isalokhu ibalulekile ezinkondlweni zesimanje.

Ngesikhathi esifanayo, I-ode ivumela ababhali ukuthi bahlole futhi baveze imizwa yabo ejulile, kanye nokuhlonipha izici zokuphila abazibheka njengezibalulekile.


Shiya umbono wakho

Ikheli lakho le ngeke ishicilelwe. Ezidingekayo ibhalwe nge *

*

*

  1. Ubhekele imininingwane: Miguel Ángel Gatón
  2. Inhloso yedatha: Lawula Ugaxekile, ukuphathwa kwamazwana.
  3. Ukusemthethweni: Imvume yakho
  4. Ukuxhumana kwemininingwane: Imininingwane ngeke idluliselwe kubantu besithathu ngaphandle kwesibopho esisemthethweni.
  5. Isitoreji sedatha: Idatabase ebanjwe yi-Occentus Networks (EU)
  6. Amalungelo: Nganoma yisiphi isikhathi ungakhawulela, uthole futhi ususe imininingwane yakho.